Persoonlijk ondernemerschap en de inzet van digitale leermaterialen.

Het gebeurt niet vaak dat in het Tijdschriftt voor Onderwijskunde en Opvoedkunde Pedagogische studiën aandacht wordt besteed aan ICT binnen onderwijs. Maar in nummer drie van dit jaar stond een artikel (Vermeulen, van Acker, Kreijns, & van Buuren, 2012) dat mij triggerde en aanzette tot nadenken. De auteurs hadden een onderzoek gedaan onder 1239 leraren uit PO, VO en MBO. In hun studie stond de volgende vraag centraal: Wat zijn de belangrijkste determinanten van de intentie tot het gebruik van Digitale leermaterialen door leraren in hun onderwijspraktijk? In hun onderzoek gingen zij ervan uit dat de intentie bepaald wordt door drie kernvariabelen; Houding (gevoel van sympathie of juist antipathie t.o.v. digitale leermaterialen, Subjectieve norm (de waargenomen groepsdruk) en de Overtuiging om bepaald gedrag te kunnen uitvoeren en een voldoende prestatie te leveren. Zij hebben een aantal hypothesen getest maar ik wil er in deze blog maar één naar voren brengen. Zij hadden de hypothese dat “ICT vaardigheden en persoonlijk ondernemerschap positief gerelateerd zijn aan intentie tot het gebruik van digitale leermaterialen en dat deze wordt gemedieerd door de overtuiging bepaald gedrag te kunnen uitvoeren”. Drent (2005) beschreef het persoonlijk ondernemerschap als “de innerlijke gedrevenheid om zich verder te ontwikkelen. Deze gedrevenheid uit zich in het actief nemen van initiatieven om doelstellingen te realiseren.” Persoonlijk ondernemerschap heeft volgens haar te maken met professionele betrokkenheid. Op het gebied van gebruik van digitale leermaterialen uit die professionele betrokkenheid zich door een hoge mate van interne school activiteiten (interactie met collega’s), een hoge mate van externe school activiteiten (bezoeken van symposia enz.) en het uitvoeren van leiderschapsactiviteiten zoals het begeleiden van docenten. Andere onderzoekers noemen het personal engagement (Collis & Moonen, 2001). Onder personal engagement wordt verstaan het hebben van persoonlijke motivatie om onderwijskundige innovaties uit te proberen en het hebben van interesse voor technologische ontwikkelingen, evenals het discussiëren met anderen over deze onderwerpen. Hierbij moet wel gezegd dat dit alles sterk beïnvloed wordt door de onderwijsopvatting van de leraar. Leraren met een student georiënteerde didactische werkwijze hebben volgens de onderzoekers een hogere mate van personal engagement dan de docenten die dit niet hebben. Voor de schaal persoonlijk ondernemerschap gebruikten de onderzoekers uit het eerste deel van mijn blog de aanvulling van Drent (2005) op een studie van Mumtaz (2000). Persoonlijk ondernemerschap bestaat daarin uit twee dimensies van kennisvergaring. De eerste dimensie is het gebruik van het eigen netwerk van een leraar om ICT kennis en vaardigheden te krijgen en de tweede dimensie is het initiatief dat de docent neemt om zelfstandig op zoek te gaan naar nieuwe kennis en vaardigheden. Het onderzoek geeft aan dat Persoonlijk ondernemerschap de belangrijkste (indirecte voorspeller is voor het gebruik van digitale leermiddelen en dat dit sterk gerelateerd is aan de overtuiging om een bepaald gedrag met goed succes te kunnen uitvoeren. Een leraar die pro-actief op zoek gaat bij collega’s binnen en buiten de school of op zoek gaat naar informatie geleverd door deskundigen staat positiever tegenover het gebruik van digitale leermaterialen, dan de leraar die dit alles niet doet.
Dit alles overdenkend zou het weleens een heel moeizaam veranderingsproces voor het onderwijs kunnen zijn. De vraag welke kennis of vaardigheden de docent moet hebben om digitale leermaterialen te gebruiken in zijn onderwijspraktijk, wordt daardoor bijna onmogelijk om te beantwoorden. Het is namelijk sterk afhankelijk van de docent en zijn onderwijsopvatting.
Maar even pro-actief op zoek gaan naar meer informatie hierover.
Geciteerde werken
Collis, B., & Moonen, J. (2001). Flexible learning in a digital world: experiences and expectations. London: Kogan Page.
Drent, M. (2005). In transitie: Op weg naar innovatief ICT-gebruik op de PABO. Unpublished doctoral dissertation. Enschede: Twente University.
Vermeulen, M., van Acker, F., Kreijns, K., & van Buuren, H. (2012). Leraren en hun intentie tot het gebruik van digitale leermaterialen in hun onderwijspraktijk. Pedagogische Studiën, 159-173.