De docenten van de HZ volgen sinds begin dit jaar een cursus Onderzoek en Methoden. Een onderdeel 
binnen deze cursus is Ethiek. Helaas was er binnen de cursus te weinig tijd om dieper op dit onderwerp in te gaan en daarom deze blog. Met welke ethische aspecten moet een onderzoeker rekening houden wanneer hij onderzoek doet? Als snel kwam ik op de VSNU gedragscode voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. (Nederlandse gedragscode Wetenschapsbeoefening, 2004)Deze gedragscode omvat vijf principes en beschrijft het gewenst gedrag van onderzoekers. De principes zijn zorgvuldigheid; betrouwbaarheid; controleerbaarheid; onpartijdigheid en onafhankelijkheid. Deze principes worden verder uitgewerkt in een aantal regels per principe het gaat te ver om deze regels hier te beschrijven, maar ik raad iedereen die met onderzoek te maken heeft aan deze regels goed door te lezen. Wat ik wel wil noemen is dat deze regels niet alleen betrekking hebben op het gedrag van de onderzoeker maar ook op het gedrag van de mentor of begeleider van de student. En dat is iets wat deze regels zo bijzonder maakt.
Het wordt in deze tijd waarin studenten een overload aan informatie vanuit de open sources op internet kunnen halen steeds belangrijker de studenten te leren dat het doen van onderzoek op een ethisch verantwoorde manier moet gebeuren. Het risico van niet ethisch onderzoek ligt om de hoek. Het Hbo werkt samen met het bedrijfsleven. Vanuit dit bedrijfsleven komen de beste opdrachten. Maar wat nu als de opdrachtgever probeert het onderzoek een bepaalde richting op te duwen en de onderzoeker vraagt enkele gegevens die het bedrijf kunnen schaden, weg te laten. Of wat te doen met politiek gevoelige onderwerpen, zoals veiligheid of duurzaamheid. Moet je dan als Hbo deze opdracht weigeren, maar zoveel opdrachtgevers zijn er ook weer niet. Een dilemma waar nog veel over gesproken moet worden, maar als het onderzoek puur aan de gedragscode zou moeten voldoen is het heel duidelijk.
Maar naast die soort onderzoek hebben we binnen het Hbo ook te maken met Mens gebonden onderzoek. En hiervoor gelden weer aanvullende regels en moet het onderzoek een toetsing ondergaan die er voor zorgt dat eventuele proefpersonen beschermd worden. (Over de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek, 2012). Ook voor het vinden van de richtlijnen die gevolgd moeten worden bij men gebonden onderzoek biedt het internet uitkomst. De CCMO heeft op haar website alle mogelijke documenten op een rijtje gezet en het is voor een onderzoeker heel eenvoudig om zich aan de regels te houden.
Tot slot is het doen van onderzoek binnen het Hbo voor een belangrijk deel de verantwoordelijkheid van de lectoren. Ethiek en de gedragscode staan hoog op de agenda van de Nederlandse lectoren en als ik de bronnen op internet moeten geloven komen zij heel binnenkort met een voorstel voor alle hogescholen.
Geciteerde werken
Nederlandse gedragscode Wetenschapsbeoefening. (2004, dec 23). Opgeroepen op mrt 31, 2012, van http://www.jur.uva.nl: http://www.vsnu.nl/Media-item/Nederlandse-Gedragscode-Wetenschapsbeoefening.htm
Over de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek. (2012, mrt 15). Opgeroepen op mrt 31, 2012, van http://www.ccmo-inline.nl: http://www.ccmo-online.nl/main.asp?pid=25
s.schouwenaars 